نامگذاری اماکن و معابر شهری

اسامی معابر و اماکن باید ریشه در تاریخ و فرهنگ مردم داشته باشد.

نامگذاری اماکن و معابر شهری در واقع حکم شناسنامه شهرها را دارند و در تمام دنیا از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. در ایران نیز این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار بوده و همواره در رأس امور فرهنگی مورد توجه واقع شده است.

از همان اوایل پیروزی انقلاب مصوبات و قوانین مختلفی درباره این مهم تصویب شده است که عبارتند از :

1) در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی دربارۀ اهمیت نامگذاری معابر شهرها چنین آمده است :

« نامگذاری باید حتی المقدور از نام شخصیتهای بزرگ فرهنگی و ادبی و علمی در تاریخ تمدن اسلامی و همچنین از نام شهرها و اماکن مشهور در این تمدن استفاده کنند.

این شخصیتها و شهرها و اماکن باید در درجه اول مربوط به تاریخ و جغرافیای ایران و در درجه دوم مربوط به تاریخ و جعرافیای سایر کشورهای اسلامی باشند».

2) بر اساس فرمان امام خمینی (ره) مبنی بر تأسیس بنیاد شهید انقلاب اسلامی، احیا، حفظ و گسترش فرهنگ ایثار و شهادت و زنده نگهداشتن یاد و نام شهدا به عنوان رسالت بنیاد مطرح گردیده که از جمله راهبردهای اجرایی نیل به رسالت نامبرده، حفظ قداست شهدا از طریق نامگذاری معابر، میادین و مراکز فرهنگی، اجتماعی و اماکن عمومی و ملی به نام شهدا و نصب یادمان های گوناگون شهید و شهادت است.

3) به منظور نامگذاری معابر، میادین و پارکها و اجرا مقررات بند 27 ماده 55 قانون اصلاح قانون شهرداری ها مقرراتی وضع گردید که تشکیل کمیسیون نامگذاری معابر و اماکن و شرح وظایف آن مبنی بر نحوه نامگذاری، اعضای کمیسیون و کیفیت لوحه نامگذاری تصویب شد.

 

4) دستورالعمل اجرایی آیین‌نامه نظارت بر نامگذاری شهرها، خیابان‌ها، اماکن و مؤسسات عمومی، در شورای ‌عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد وزارت کشور تصویب گردید.

امروزه کمتر شهر یا روستایی وجود دارد که معابر عمومی آن نام گذاری نشده باشد و هر کوچه و محله ای به نامی شناخته می شود. نمی توان حتی این فکر به ذهن خطور نماید که اگر نامگذاری نبود چه مسایل و معضلاتی برای ساکنان یک شهر پیش می آمد. قطعاً مشکلات فراوانی برای مردم یک شهر به وجود می آمد و گاهی اوقات منجر به از دست دادن جانشان می گردید. مثل مراجعه به ادارات برای بهره مندی از تسهیلات و خدمات شهری، درخواست تاکسی تلفنی، آمبولانس، پلیس، ارسال کالا و بسته های پستی، مسافرت، رفتن به خانه دوستان و آشنایان، گردش و تفریح، و سایر مواردی از این قبیل.


پس می توان اینطور بیان کرد که نامگذاری معابر، میادین و کوچه ها از حقوق شهروندی محسوب می گردد و عدم نامگذاری یا نامگذاری نامناسب موجب تضییع حقوق شهروندی می گردد و در زندگی شهروندی اختلال ایجاد می کند.

نام‌گذاری معابر شهری از جمله مسائلی است که باید با در نظر گرفتن جوانب مختلف و ریشه‌های تاریخی، ملی، مذهبی، اجتماعی و فرهنگی و هنری جامعه و محترم‌شمردن باورهای مردم انجام شود.

گرچه اسامی و نامها موضوعی شکلی و ظاهری هستند اما باید توجه داشت که اولاً نامها و اسامی معمولاً ناشی از فرهنگ و آداب رسوم و مسایل اعتقادی هر جامعه است. از نوع اسامی و معنی آنها می توان پی به فرهنگ و اعتقاد جوامع برد. در واقع نامها می توانند به نوعی تبلیغ و ترویج فرهنگ خاصی هم باشند. تبلیغی مستمر و دایمی که هر بار فرد نام و اسمی را بشنود آن مفاهیم و ارزشها به ذهنش خطور کرده و آن را تقویت و استحکام بخشد.

بعنوان نمونه اسامی رویدادهای تاریخی همچون 22 بهمن، 12 فروردین، 13 آبان و نیز اسامی شهدا، مشاهیر علمی، ادبی، سیاسی و فرهنگی از این جمله اند. متأسفانه با این همه تأکید بر اهمیت نامگذاری معابر شهری در اکثر نقاط کشور، این امر یا از روی آگاهی و یا اغراض شخصی مورد توجه قرار نمی گیرد. با نگاهی به اسامی برخی خیابانها و کوچه ها ( نسترن، میخک، هما، مینا، میلاد و ... ) می توان به عمق فاجعه فرهنگی و خلأ ناشی از آن پی برد.

ضرورت تشکیل کمیسیون نامگذاری اماکن و معابر احساس می گردد

در شهرهای نوشهر و چالوس متأسفانه موارد متعدد فراوانی از نامگذاری های غیراصولی و نامناسب دیده می شود که مسائلی نظیر تکه تکه کردن یک خیابان با نام های مختلف، نامهای تکراری، تغییر نام معابر، وجود معابری با دو نام متفاوت، عدم نامگذاری کوچه های فرعی، عدم تناسب میان مجسمه های شهری واقع در میادین و نامهای میادین، عدم تناسب میان نام خیابان اصلی با اسامی کوچه های فرعی آن، عدم سنخیت نامها با جغرافیای تاریخی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی منطقه و ... را به دنبال داشته است.

نامهای معابر زبان مشترک شهروندان با همدیگر و ارتباط با نهادها و ادارات سطح شهر می باشد و این نکته حائز اهمیت است که بدانیم چگونه نامگذاری معابر انجام شود تا زبان مشترک دچار خدشه نگردد و شهروندان سرگردان نشوند.

بنظر می رسد با هدف احترام به حقوق شهروندی، سهولت دسترسی در آدرس یابی، کوتاه شدن مسیر سفر و کاهش مصرف انرژی و صرفه جویی در وقت و زمان، نیاز به انجام کارشناسی و تحقیق برای ایجاد طرح جامع نامگذاری معابر شهرهای نوشهر و چالوس و اجرای دقیق آن احساس می گردد. این امر میسر نیست مگر با اتکا به فرهنگ عمومی شهر و بهره گیری از نظرات کارشناسان و صاحب نظران و افراد فرهیخته و متخصص در امر فرهنگ و پرهیز از اعمال سلیقه شخصی و رعایت ضوابط و دستورالعملهای اجرایی مرتبط با نامگذاری معابر و اماکن شهری.

در پایان، نویسنده مقاله، خطاب به مسئولین ذیربط، بر این نکته تأکید می نماید:

که سعی گردد با تشکیل کمیسیون نامگذاری اماکن و معابر در شهرهای نوشهر و چالوس، در نامگذاری معابر به شیوه ای عمل نمایند که هر معبر با دو نام شناخته شود؛

به عبارتی بر روی لوحه ( تابلو ) دو نوع نام گذاری درج گردد:

1) نام فارسی که برگرفته از جغرافیای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و تاریخی منطقه است 

2) نام عددی جهت سهولت آدرس دهی در مأموریت های پلیسی و فوریت های درمانی و اورژانسی.

بطوریکه معابر درجه یک (شاهراه) با کد تک رقمی، معابر درجه دو اصلی با کد دو رقمی، معابر درجه دو فرعی با کد سه رقمی و کوچه ها و بن بست ها با کد چهار رقمی شناخته شوند.

به طور مثال اگر کد کوچه ای 2413 باشد، منظور شاهراه دوم، خیابان چهارم، فرعی یکم، کوچه سوم می باشد. همچنین اماکن تاریخی، باستانی و گردشگری شهرستان که فاقد نام بوده و تاکنون در جایی ثبت نشده اند، ضمن شناسایی این اماکن، طی مطالعه کارشناسی تاریخچه آن جهت حفظ این آثار با نامگذاری رسمی آن بر اساس وجه تسمیه اقدام شایسته صورت پذیرد.

ضمناً برای اماکن و معابر نامگذاری شده، لوحه ای که شناسنامه آن معبر یا مکان می باشد طراحی و نصب گردد.

نگارنده: مهندس محمّد حسین زال نژاد