تحولات مهم یک دهه آینده در گفت‌وگو با مهدی مطهرنیا

تحولات مهم یک دهه آینده در گفت‌وگو با مهدی مطهرنیا: کشورهایی که منابع کافی برای تولید انرژی‌های پاک فراهم کنند موقعیت استراتژیک مهمی خواهند یافت/ رقابت بر سر امنیت سایبری شدت خواهد گرفت/ توسعه نظامی در فضا به محور رقابت‌های جهانی تبدیل خواهد شد

 استاد دانشگاه روابط بین الملل درباره تحولات اساسی در یک دهه آینده می گوید: دهه آینده دو مورد بسیار پر اهمیت فناوری های نوین و استفاده از آن ها در عرصه حیات آدمی به صورت عینی و عملیاتی و دیگری محور های اساسی قدرت اقتصادی برای کشور ها است که در کشور ما با تاکید بر بازار نفت و گاز اهمیت پیدا می کند. ما به هیچ وجه نتوانسته ایم در مسیر انرژی های تجدید پذیر آن گونه که شایسته و بایسته است حرکت کنیم.

در بررسی هژمونی قدرت های جهانی در ارتباط با دهه آینده به نوعی آینده نگری نیاز داریم

دکتر مهدی مطهرنیا در پاسخ به این سوال که هژمونی قدرت های جهان به چه سمت و سویی می رود؟

 اظهار داشت: در بررسی هژمونی قدرت های جهانی در ارتباط با دهه آینده به نوعی آینده نگری نیاز داریم. من در پارادایم های موجود آینده اندیشی قائل به شش پارادایم هستم؛ پارادایم آینده بینی، آینده نگری، آینده نگاری، آینده پروری، آینده گمانی و آینده نهایی. در اینجا به آینده نگری نیاز داریم و باید بر بنای معرفت شناسی پساپوزیتیویستی محور های اساسی که می تواند در عرصه بین المللی و ملی و منطقه یا اثر گذار باشد و هژمونی جهانی را در دهه آینده مورد اثر قرار دهد، بررسی کنیم.

حضور هوش مصنوعی و فناوری های مبتنی بر خودکار سازی در صنایع و حوزه های نظامی تحول عظیمی ایجاد خواهند کرد

وی افزود: به باور من اولین محوری که باید به آن توجه شود محور فناوری و نوآوری است. حضور هوش مصنوعی و رباتیک و فناوری های مبتنی بر خودکار سازی در صنایع و حوزه های نظامی تحول عظیمی ایجاد خواهند کرد و کشور هایی که در این حوزه سرمایه گذاری گسترده تری انجام دهند در نوآوری پیشگام تر خواهند بود. من عرصه آینده را بعد از هوش مصنوعی به سرعت متمایل به دوره ای می نامم که آن را روح مصنوعی نامیده ام لذا فناوری ها و محور نوآوری و فناوری از اهمیت بسیاری برخوردار است. فناوری های کوانتومی و سایبری موجب خواهند شد که تسلط بر فضای سایبری و توسعه رایانش کوانتمی مزیت رقابتی بزرگی برای قدرت ها ایجاد کند به این معنا به ویژه در حوره های امنیت ملی و اقتصادی می توان اثرات فزاینده ای را مشاهده کرد.

جهان در حال گرایش به انرژی های تجدید پذیر است

کشورهایی که منابع و زیر ساخت های کافی برای تولید انرژی های پاک را فراهم کنند موقعیت استراتژیک مهمی خواهند یافت

آب و دسترسی به دیگر منابع حیاتی مانند؛ فلزات کم یاب و مواد خام عامل مهی در منازعات ژئوپولتیک و قدرت گیری کشور ها در دهه آینده است

وی تصریح کرد: ما در عصری به سر می بریم که بیوتکنولوژی و ژنومیک اثرات بسیاری را به جا می گذارند، در علوم زیستی مانند ویرایش ژن و دارو های شخصی سازی شده نه تنها در حوزه سلامت بلکه در حوزه هایی مانند امنیت غذایی و منابع طبیعی نیز این مساله ژنومیک و بیو تکنولوژی اثر گذار هستند. در این چهارچوب ما بعد از محور فناوری و نوآوری به دومین عامل می رسیم و آن محور ژئوپولتیک و منابع طبیعی است. در کنار این معنا باید انرژی های نو و گذار از سوخت های فسیلی را در نظر گرفت. با توجه به بحران های زیست محیطی و تغییراتی که در اقلیم در حال رخ دادن است جهان در حال گرایش به انرژی های تجدید پذیر است. کشور هایی که منابع و زیر ساخت های کافی برای تولید انرژی های پاک را فراهم کنند موقعیت استراتژیک مهمی خواهند یافت. در کنار انرژی ها در محور ژئوپولتیک و منابع طبیعی، آب و دسترسی به دیگر منابع حیاتی مانند؛ فلزات کم یاب و مواد خام عامل مهی در منازعات ژئوپولتیک و قدرت گیری کشور ها در دهه آینده است.

تهدید های امنیتی و اقتصادی جدید

در مبارزات انتخاباتی آمریکا مرداک به عنوان نماینده اقتصاد سنتی در برابر افرادی مانند ایلان ماسک در سیلیکون ولی و… قرار گرفته اند

مطهرنیا با بیان اینکه سومین محور تغییرات اقلیمی و محیط زیست است گفت: سیاست های پایدار در زیست محیط، ایجاد محیط مناسب برای همکاری های جهانی در جهت مقابله با گرمایش زمین، کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به همراه توجه به بحران های اقلیمی که در برگیرنده تغییرات اقلیمی شدید از جمله بالا آمدن سطح دریاها، خشکسالی و مهاجرت های ناشی از این خشکسالی ها و فرونشست ها و… می تواند تهدید های امنیتی و اقتصادی جدیدی را ایجاد کند. پاسخ هر کدام از این کشور ها به این بحران ها نقش مهمی در تعیین میزان تاثیر گذاری آن ها در آینده خواهد داشت. بعد از محور تغییرات اقلیمی و محیط زیست باید محور اقتصاد و قدرت نرم را در نظر گرفت اقتصاد نرم یا قدرت نرم، وجوه فرهنگی دیپلماسی عمومی و توانایی کشور ها در تاثیر گذاری بر افکار عمومی جهانی را در بر می گیرد که جایگاهی کلیدی دارد؛ مسائلی چون اقتصاد دیجیتال و پلتفرم های جهانی و زیر ساخت های فناوری مالی مانند ارز های دیجیتال و بلکچین موجب شکل گیری مدل های جدید اقتصادی می شود که می تواند توازن قدرت اقتصاد سنتی را بر هم بزند. اکنون در مبارزات انتخاباتی آمریکا مرداک به عنوان نماینده اقتصاد سنتی در برابر افرادی مانند ایلان ماسک در سیلیکون ولی و… قرار گرفته اند و محور اقتصاد و قدرت نرم در حال تغییر است. این ها می توانند در جهانی سازی و منطقه گرایی تاثیر بگذارد.

وی افزود: با تغییر بر روند های جهانی سازی کشور ها و مناطق به سمت تقویت اقتصاد های منطقه ای و اتحاد های جدید حرکت می کنند این مساله به ویژه در آسیا و آفریقا هم دیده می شود ولی این ها تا چه اندازه می توانند وضعیت جدیدی به وجود آورند و از طرف دیگر اقتصاد مدرن قرن بیست و یکمی که قدرت هایی نمایندگی آن را دارند که بیشتر به حوزه های فناوری و شرکت های معظم اثر گذار بر سرنوشت دولت ها مستقر هستند، چه به دست بیاورند.

رقابت بر سر امنیت سایبری شدت خواهد گرفت

مطهرنیا با اشاره به اینکه محور بعدی امنیت و نظامی گری است اظهار داشت: در جنگ های سایبری و نوین و پارادایم های جنگ های نوین و جنگ های بدون سرنشین و حملات اطلاعاتی و جنگ های هیبریدی و آنچه که من در آخرین نظریه جنگ های سه گانه سایوار خود، جنگ مینیاتوری نامیده ام. جنگی که نبرد های آینده را بیش از آنکه متکی بر تسلیحات فیزیکی کند بر جنگ های سایبری و حملات اطلاعاتی و جنگ های هیبریدی متمرکز خواهد کرد. این نوع نبرد ها به سرعت در حال رشد هستند و رقابت بر سر امنیت سایبری شدت خواهد گرفت.

نظامی گری از سه حوزه زمینی و دریایی و هوایی با توجه به عملکرد آمریکا به فضا رفته است

توسعه نظامی در فضا به محور رقابت های قدرت های جهانی تبدیل خواهد شد

ما شاهد تحولات جمعیتی و رشد شهرنشینی خواهیم بود

وی تصریح کرد: نظای گری از سه حوزه زمینی و دریایی و هوایی با توجه به عملکرد آمریکا به فضا رفته است. توسعه نظامی در فضا از جمله ماهواره های نظامی و جنگ های فضایی به محور رقابت های قدرت های جهانی تبدیل خواهد شد. آنچه که تحت عنوان جنگ ستارگان در هالیوود به صورت فیلم بود در دهه اینده به صورت یک واقعیت عینی تشکیل خواهد شد. نمی شود محور اجتماعی و مهاجرت ها را نادیده گرفت، مهاجرت های ناشی از بحران های زیست محیطی و افزایش مهاجرت های جهانی و تغییر در جمعیت شناسی برخی کشور ها که سیاست ها و توازن قدرت در برخی از کشور ها را تغییر می دهد. ما شاهد تحولات جمعیتی و رشد شهر نشینی خواهیم بود که نیاز به زیر ساخت ها و سیاست های اجتماعی و اقتصادی جدید دارد. یکی از عناصر اصلی عنصر فناوری و اهمیت این عنصر در ایجاد سناریو های پیش رو و ماتریکس سناریو های پیش رو است.

وی ادامه داد: این کاری پژوهشی در اندیشکده آینده اندیشی سیمرغ است، ما در این اندیشکده ۱۲ دپارتمان داریم که براساس این ۱۲ دپارتان حوزه های گوناگون را با جهت گیری های آینده اندیشانه مورد توجه قرار می دهیم. در این زمینه با روش سناریو نویسی پیتر شوارس می توانیم به نکات چندی در جهت آینده پیش روی سناریو های جهانی در هژمونی توجه کنیم. پیشرفت فناوری ها و انرژی های تجدید پذیر و بالا یا پایین بودن قیمت جهانی نفت می تواند ماتریکسی را تشکیل بدهد و بر اساس این دو عدم قطعیت چهار سناریو ایجاد می شود؛ سناریوی اول تجدید پذیر های قوی و نفت ارزان. سناریوی دوم تجدید پذیر های قوی و نفت گران. سناریوی سوم تجدید پذیر های ضعیف و نفت گران و سناریوی چهارم تجدید پذیر های ضعیف و نفت ارزان خواهد بود. براساس ماتریکسی که در این زمینه چیده می شود ما می توانیم چند سناریو را در زمینه دو عدم قطعیت فناوری ها و تاثیر آن ها بر بازار اقتصاد جهانی و همچنین مقوله انرژی های کلاسیک مانند نفت درپیش روی این وضعیت قرار بدهیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه سناریوی اول طلوع سبز است گفت: پیشرفت سریع فناوری های تجدید پذیر و قیمت پایین نفت. این سناریو نشان می دهد دنیای درحال گذار به انرژی های پاک تحت تاثیر فناوری های نوین ایجاد خواهد شد و شاهد طلوع آفتاب سبزی خواهیم بود که از منظر نمادین از آینده ای روشن و پاک در جامعه بشری و رهایی از وضعیت زیست محیطی نابسامان در گستره جهانی صحبت می کند. کشور های وابسته به نفت در این سناریو با چالش های اقتصادی جدی روبرو می شوند و کشور ما یکی از کشور هایی است که در این سناریو اگر به فکر تجدید پذیر ها و استفاده از فناوری های نوین و بازنگری در پارادایم های گوناگون خود در مولفه های شش گانه نیفتد با شکست فاحش روبرو می شود. سناریو دوم نبرد طوفان ها نام گذاری می شود استعاره از این سناریو پیشرفت سریع فناوری های تجدید پذیر و قیمت بالای نفت است. برعکس آن سناریو اگر چه رقابتی پیچیده و شدید بین انرژی های فسیلی و تجدید پذیر وجود دارد و این همان نبرد طوفان ها است که دو نیروی قدرتمند نفت گران و انرژی پاک با هم رقابت می کنند و آینده با چالش های شدید در این زمینه مواجه می شود لذا در کنار طلوع سبز در کنار تغییر این متغییر یا عدم قطعیت که قیت نفت و سوخت های فسیلی پایین نیاید شاهد نبرد طوفان ها خواهیم بود.

وی افزود: در سناریو سوم پیشرفت کند انرژی های تجدید پذیر و قیمت بالای نفت را داریم در این سناریو نفت به عنوان طلای سیاه همچنان قدرت دارد و سایه خودش را بر بازار انرژی حفظ می کند تغییر به سمت انرژی های پاک کند پیش خواهد رفت و کشور های وابسته به نفت هنوز از قدرت اقتصادی بالایی برخوردار خواهند بود لذا سناریوی سوم را می توان سناریوی سایه های طلایی نام گذاری کرد یا دوران طلایی نفت چرا که اگر نفت بتواند جایگاه خود را حفظ کند این سناریو رخ می دهد ولی بعید به نظر می رسد.

وی تصریح کرد: سناریوی چهارم محصول پیشرفت کند فناوری های تجدید پذیر و قیمت پایین نفت است. یعنی هر دو مولفه دچار پایین بودن خواهد شد. می شود این را دره آرامش نامید که نماد سکون و عدم تحرک جدی در انتقال به انرژی های پاک دانست. قیمت پایین نفت و کندی پیشرفت تجدید پذیر ها مانند دره ای آرام است که هیچ تحرک قابل توجهی در آن دیده نمی شود و وضعیت فعلی ادامه می یابد. وضعیتی که ما در ایران در آن قرار گرفته ای بیشتر به دره آرام شبیه است. فناوری های تجدید پذیر ما سرعت ندارند و پایین تر از کند هستند و قیمت نفت نیز پایین است لذا ما در حالت عدم سکون و تحرک جدی در انطباق با انرژی های پاک هستیم، این می تواند در اقتصاد ایران تاثیر بگذارد لذا با توجه به آنچه بیان کردم دهه آینده دو مورد بسیار پر اهمیت فناوری های نوین و استفاده از آن ها در عرصه حیات آدمی به صورت عینی و عملیاتی و دیگری محور های اساسی قدرت اقتصادی برای کشور ها است که در کشور ما با تاکید بر بازار نفت و گاز اهمیت پیدا می کند. ما به هیچ وجه نتوانسته ایم در مسیر انرژی های تجدید پذیر آن گونه که شایسته و بایسته است حرکت کنیم.

اقتصاد آینده دنیای هوش مصنوعی

 کوروش تو بخواب! ما هم می خوابیم!

چرا امارات وزارت هوش مصنوعی ایجاد کرد و اولین وزیر هوش مصنوعی جهان را منصوب کرد؟ به خاطر پرستیژ؟ 

صد در صد نه! سهم هوش مصنوعی در اقتصاد جهان در سال 2030 به بیش از 15 تریلیون دلار می رسد. بنابراین امارات تصمیم گرفته چند برنامه اجرا کند از جمله برنامه تبدیل دوبی به شهر تمام هوشمند و برنامه چاپ سه بعدی دبی! یعنی چه؟

 یعنی تا سال 2030، 25 درصد ساختمان های دوبی با استفاده از فناوری سه بعدی ساخته شود و ...

دولت کره قصد دارد علاوه بر سرمایه گذاری ۱.۷ تریلیون وون روی تکنولوژی اتومبیل های خودران، از سرمایه گذاری 35 میلیارد دلاری یک شرکت خصوصی در این زمینه حمایت کند؟ آیا به خاطر این است که خوشی زیر دلشان را زده است و از ماشین های فعلی ناراضی اند؟ 

قطعا نه! به این خاطر که می دانند آینده خودروها را تکنولوژی های جدید رقم خواهند زد. امروز اگر غفلت کنند فردا را از دست خواهند داد.    

گوگل اعلام کرده  ۱۰ میلیارد دلار در هند سرمایه‌گذاری انجام می دهد. از خود سوال کنیم چرا گوگل در ایران 10 نه بلکه فقط 1 میلیارد دلار سرمایه گذاری نمی دهد؟

 همین سرمایه گذاری هاست که باعث شده استارت‌آپ های هندی در سال قبل درآمد 14.8 میلیارد دلاری داشته اند. تقریبا ده سال پیش گردش مالی استارت‌آپ‌های هندی 550 میلیون دلار بود که الان 27 برابر شده. 

چرا ما مانند هند نشدیم؟

 آیا هندی ها از ما باهوش ترند؟

طبق شاخص‌های بازارهای سرمایه جهانی، چهار شرکت از ۱۰ برند برتر جهان در حوزه تکنولوژی های پیشرفته، جزو برندهای آسیایی هستند. ده سال قبل یعنی سال ۲۰۱۰ آسیا هیچ نماینده‌ای در این بخش نداشت. 

چرا ایران هیچ نماینده ای ندارد؟

☑️⭕️تحلیل و تجویز راهبردی: 

کوروش آسوده بخواب، زیرا که ما بیداریم! 

این جمله را ظاهرا محمدرضاشاه در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله در برابر آرامگاه کوروش خطاب به او گفته است. گاهی اوقات که سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه جهان را با وضعیت خودمان مقایسه می‌کنم می‌گویم من اگر امروز بخواهم به کوروش چیزی بگویم احتمالا می‌شود این: 

کوروش تو بخواب! ما هم می خوابیم!

براستی زمانی که کشورهای جهان روی هوش مصنوعی، اتومبیل های خودران، اینترنت اشیاء، چاپ سه و چهار بعدی، روبات ها، بیگ دیتا و واقعیت مجازی سرمایه گذاری های سنگین میلیارد دلاری می کنند. 

دغدغه ما چیست؟ 

فیلترینگ یا عدم فیلترینگ اینستاگرام، افزایش یا کاهش قیمت دلار، صف خرید گوشت و مرغ و پوشک بچه، کره و روغن در ماه های مختلف. افق فکری همه تنزل پیدا کرده به پوشک بچه و قیمت دلار!

 وقتی در اخبار می خوانم که معاون اول رییس جمهور مملکت بابت تخم مرغ جلسه اضطراری گذاشته، می خواهم سرم را بکوبم به دیوار! فکر نکنید شوخی می کنم کافیست الان در موتور جستجوی گوگل تایپ کنید: معاون اول رییس جمهور و تخم مرغ. می فهمید که واقعا چنین مساله ای بوده و چنان جلسه ای گذاشته شده است. 

مدیران ارشد باهوش کشورها فهمیده اند باید در حوزه‌های آینده‌ساز سرمایه گذاری کنند. پس باید خودشان مستقیما سرمایه‌گذاری کنند (مانند دوبی) یا فضا را فراهم کنند که چنین سرمایه گذاری هایی در آن کشور انجام شود (مانند هند) یا هر دو (مانند چین).

چه می توان کرد؟

▫️  هم حاکمان و هم شهروندان، افق فکری خودمان را گسترش دهیم، با جهان آشنا شویم. روندهای جهانی را بشناسیم و به آینده جهان در ده، بیست و پنجاه سال آینده فکر کنیم. با صنایعی میلیارد دلاری آینده یعنی اینترنت اشیاء، چاپ سه بعدی، روبات ها، هوش مصنوعی، ژن درمانی، قطعات یدکی بدن آشنا شویم (گزارش تصویر جهان در سال 2030 به ویژه برای مدیران ارشد کشور، مدیران ارشد کسب وکار و جوانان زیر 25 سال تدوین شده است: لینک دانلود).

▫️شرایطی را فراهم کنیم که سطح دغدغه های مردمان این سرزمین از تخم مرغ، پوشک، دلار و قرعه‌کشی خودور بالاتر بیاید و ذهن شان رها شود برای پرداختن به خلق آینده (کارآفرینی) یا سرمایه گذاری روی آینده. کشور را از مسایل حاشیه‌ای و فرسایشی (مانند تنش با جهان، تخاصم ایدئولوژیک، تحریم، خودی و غیرخودی و فیلترینگ و ...) برهانیم. 

راهش آنست که اولویت‌های کشور را نه در مقابله که در رشد و پیشرفت تعریف کنیم. مردمی که از فردای خود اطمینانی ندارند نمی توانند به ده سال آینده فکر کنند. 

3▫️ فعلا تا اطلاع ثانوی دولت هیچ پولی ندارد برای امور توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری‌های آینده ساز. باشد!

 ولی همین دولت/حکومت می تواند بدون یک ریال هزینه، فضای کسب وکار و سرمایه گذاری را برای سرمایه گذاران در حوزه‌هایی مانند بلاک چین، هلث تک، هوش مصنوعی و ... فراهم کند! 

باور کنیم باور کنیم فراهم کردن بستر سرمایه گذاری داخلی و خارجی بر حوزه‌های آینده‌ساز (آن هم بدون یک ریال هزینه) بیش از تخم مرغ و پوشک بچه اهمیت دارد!

به نقل از کانال شخصی دکتر لشکربلوکی